woensdag 13 februari 2013

Dien Avond en die Roze - G. Gezelle

.
 .
Dien Avond en die Roze
.
'k Heb menig menig uur bij u
gesleten en genoten,
en nooit en heeft een uur met u
me een enklen stond verdroten.
'k Heb menig menig blom voor u
gelezen en geschonken,
en, lijk een bie, met u, met u,
er honing uit gedronken;
maar nooit een uur zo lief met u,
zo lang zij duren koste,
maar nooit een uur zo droef om u,
wanneer ik scheiden moste,
als het uur wanneer ik dicht bij u,
dien avond, neergezeten,
u spreken hoorde en sprak tot u
wat onze zielen weten.
Noch nooit een blom zo schoon, van u
gezocht, geplukt, gelezen,
als die dien avond blonk op u,
en mocht de mijne wezen !
Ofschoon, zo wel voor mij als u,
-wie zal dit kwaad genezen ?-
een uur bij mij, een uur bij u,
niet lang een uur mag wezen;
ofschoon voor mij, ofschoon voor u,
zo lief en uitgelezen,
die roze, al was 't een roos van u,
niet lang een roos mocht wezen,
toch lang bewaart, dit zeg ik u,
't en ware ik 't al verloze,
mijn hert drie dierbre beelden: U,
dien avond - en - die roze !


Guido Gezelle
Geschreven op 1 november 1858
, voor zijn leerling Eugeen van Oye.
  


Guido Gezelle is zowat de bekendste dichter uit het Vlaamse taalgebied.  Voor velen is hij de priester-dichter, voor anderen dan weer de man die opkwam voor een officieel gebruik van het Vlaams, voor de meeste is hij vooral de dichter die speelde met klanken en woorden, en zangerige zinnen neerzette als ‘O Krinklende winklende waterding, met ‘t zwarte kabotseken aan …’ in klinkende gedichten als ‘Het Schrijverke’.
 
Voor mij is hij vooral de schrijver van ‘Dien Avond en dien Roze’, zowat het mooiste liefdesgedicht ooit geschreven door een man voor een man.  Hij schreef het voor zijn toen 18 jarige leerling, Eugène van Oye.  Het werd meteen ook zijn meest controversiële gedicht, want er een liefdesverklaring in lezen was iets wat natuurlijk niet kon of mocht en dat werd dan ook (en wordt nog steeds)  door de Katholieke achterban van Gezelle ten stelligste ontkend.  
 
Feit is dat Gezelle als leraar poëzie te Roeselare later werd ontslagen en overgeplaatst naar Brugge, vanwege een ‘te nauwe band met zijn leerlingen’.  Wat daar precies achter stak, zal men waarschijnlijk nooit te weten komen, waardoor er vooral meer reden overblijft voor speculatie. 
 
Interessant om weten in deze is ook hoe het verder verging met Eugène van Oye, de leerling voor wie het gedicht op 1 november 1858 geschreven werd.  Nog in dat zelfde jaar werd hij door zijn vader weggehaald van het Klein Seminarie te Roeselare, om hem ‘te onttrekken van de invloed van Guido Gezelle’.  Later zou Eugène van Oye, net als zijn vader, arts worden, maar zijn liefde voor de poëzie en het schrijven bleken echter sterker te zijn, wat hem o.a., als toneelschrijver, in 1924 de Staatsprijs voor Vlaamse toneelletterkunde opleverde. 
 
wie meer wil weten over Eugène van Oye:
website rond Guido Gezelle:
wikipedia Guido Gezelle:
een bloemlezing van gedichten van Gezelle:
 

 

29 opmerkingen:

  1. Het is wel heel ouderwets Nederlands. Daar moet je van houden.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. tja, 155 jaar oud ondertussen - noem het maar 'vintage' voor de jeugd ... ;-)

      maar vooral inhoudelijk zo onvergangkelijk dat het nog lang dat sierlijk oud Vlaams zal blijven doen sprankelen ...

      Verwijderen
  2. Toch is de taal voor een noordeling als ik, goed te verstaan en te waarderen.Mooie voordracht en ja, de taal van Guido Gezelle:een grootmeester.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Ach, ook een hetero kan met dit gedicht zijn voordeel doen.
    Het is onvergetelijk intens. Dank ook voor je toelichting. Ik kende de achtergrond van dit gedicht wel enigszins, maar je geeft meer uitwerking.

    Altijd heb ik dit gedicht beluisterd met een tragische bijklank. Zo'n dichter, zo'n leerling in zo'n loerende omgeving. Misschien is er wel helemaal niets 'geconsumeerd', zo heet dat, geloof ik, in kerkrechtelijk latijn.

    De tijden zijn veranderd, maar op dit vlak is Rome nog steeds zeer bekrompen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Hoi Abel,

      Het gedicht is inderdaad universeel, los van het feit of het nu voor een man of een vrouw geschreven is.

      Ik was vooral al lang geïntrigeerd door het waarom bij dit gedicht expliciet de naam stond voor wie het geschreven werd – wat niet zo vanzelfsprekend was, al helemaal niet vanwege de inhoud. Zelfs al zou het voor een vrouwelijke leerling geschreven zijn, dan nog zou het voor de nodige vragen en moeilijkheden hebben kunnen zorgen, niet enkel omdat Gezelle priester was, maar vanwege de wel heel liefdevolle toon tussen een leraar en een leerling.

      Of die liefde ‘geconsumeerd’ was (beste een mooie uitdrukking …) maakt op zich ook weinig uit, de kracht van het gedicht ligt hem meer nog in het verlangen en het gemis dan in wat er zou gebeurd kunnen zijn ‘dien avond’ – al was de uitdrukking ‘een blom geplukt’ jaren lang een voorzichtig synoniem voor de liefde bedrijven.

      Het is in elk geval één van de mooiste liefdesgedichten ooit, dat al anderhalve eeuw alle stromingen en stijlen wist te doorstaan en nog wel ettelijke generaties zal blijven boeien …
      .

      Verwijderen
  4. En weer opnieuw, en nog steeds is het woord 'mooi ' niet de vlag die de lading dekt. Eeuwig durende schoonheid.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Wat een wonderschoon vintage gedicht!

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Adembenemend! Nooit eerder in mijn leven ben ik zoiets tegengekomen...

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Schittering van taal, sprankeling van woorden, blijvende liefdesakkoorden...

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Een prachtig gedicht. Mooi dat je toelichting erbij hebt geschreven.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Een prachtig gedicht om weg te dromen,een blijverd

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Heel prachtig.
    Na het gelezen hebben denk ik aan mijn ma . Ze heet Roos. Ze kreeg van mn pa elke ochtend n roos.
    Zo lief......

    BeantwoordenVerwijderen
  11. Wat een geweldig liefdesgedicht Bert !
    Prachtig ! 🍀🥰❤️👻🐶

    BeantwoordenVerwijderen
  12. Mooi gedicht ja. Onlangs de biografie van Michel vd Plas gelezen. Een mens vol tegenstellingen ook. Zelfs voor zijn eeuw een steile katholiek en tegelijk een populaire leraar en biechtvader vanwege zijn afkomst dus de taal van gewone mensen sprekend en voelend. Maar politiek voor een katholieke staat. Heel erg polemisch tegen de liberalen en socialisten. Bijzonder kortom. Toch blijf ik een zwak hebben voor zijn verzen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. he Peter,
      dank voor deze uitgebreide reactie - zelf vind ik een paar van zijn gedichten heel goed, de rest veel te zoet of godsdienstig. De tegenstellingen lijken me wel tekenend voor die tijd en vooral voor de katholieke leer.
      De polemiek rond 'Dien avond en die roze' is daar ook een voorbeeld van - zelfs 166 jaar nadien ontkent men in Katholieke kringen nog steeds dat het een liefdesgedicht is, terwijl de erotiek er voor die tijd meer dan opvallend in verweven zit ...

      Verwijderen
    2. Zou het kunnen dat hij zo vreesde dat hij steeds maar de nood voelde zich stijl op te stellen? Misschien niet echt bewust. van de Plas liet dat wat in het midden. Van Oyen heeft zich op een bepaald moment verwijderd, wilde geen priester worden, is arts geworden. Heeft overigens na een tijd wel weer contact gekregen met Gezelle, maar had een gezinnetje gekregen. In Oostende dacht ik. Wat de verzen aangaat, als kind van zijn tijd en priester schreef hij naar de trant van zijn tijd. Veel gelegenheidsgedichten ook op verzoek vaak, meestal niet de beste, hoewel hij wel goed kon spelen met taal.
      Te zoet en te Goddelijk hoeft voor mij ook niet, maar er zit aardig wat bij dat prima is. Hij hoort overigens bij mijn opvoeding als rooms jochie. Het schrijverken en zo.

      Verwijderen
    3. Ik denk dat het sowieso moeilijk was om als priester niet mee te gaan met de opgelegde doctrines, ook tegen het eigen gevoel in. Echt weten zullen we het nooit, noch wat hij echt dacht en voelde, noch wat er toen gebeurd was dien avond met die roze. Zelfs nu nog blijft de kerk zich aan een omerta houden wat betreft intimiteiten van hun clerus.
      Ik ben in elk geval blij dat het gedicht zelf nooit verbannen werd en tot de verbeelding zal blijven spelen ...

      Verwijderen
  13. 'k Heb menig uur bij u
    gesleten en genoten
    en nooit en heeft een uur met u
    me een enklen stond verdroten...

    Muzikale verzen
    die me fascineerden
    ook vanwege de rijkelijke intimiteit
    en heerlijke 'oude'
    veel meer zeggende woorden
    die doen verlangen ....

    Ik versta je keuze Bert.

    BeantwoordenVerwijderen
  14. Schitterend ‘ prachtig liefdesgedicht !
    Grootmeester G.Gezelle
    Mooi het te delen dankje !
    🎶🎶🎶🎶🥰🎶🎶🎶🎶

    BeantwoordenVerwijderen
  15. Ook mijn lievelingsgedicht

    BeantwoordenVerwijderen